5В010800– Дене шынықтыру және спорт

Білім беру мекемелеріндегі қазіргі замаңғы дене шынықтыру-сауықтыру технологиялары

Күндізгі 4 жыл 4 курс

каз                                                                                                                        

Ахметжанова Ұ.А.

«‡шінші к‰й»-дің анықтамасы

A) Организмніњ ауруға қарсы тұру қабілеттілігі

B)& Ағзаның ерекше бейімделу т‰рі, саулыќ пен ауру арасындаѓы шекаралыќ к‰й

C) Науқас  адамды стационарда емдейтін ѓдіс

D) Жұқпалы және жұқпалы емес ауруларѓа ќарсы т±ру ќабілеттілік

E) Организмніњ реактивтілігі, т±раќтылыѓы

*****

Келтірілген  факторлардыњ ішінде ќайсысы денсаулыќќа аса кµп зиян келтіреді

A) экология

B)& µмір салты  

C) білім  

D) денсаулыќ саќтау ±жымдарыныњ жаѓдайы 

E) генетикалыќ  фактор

*****

Стресс гормонын белгілењіз:

A)& адреналин, норадреналин

B)тироксин, трийодтиронин

C) эстрогендер

D) андрогендер

E)инсулин, глюкагон

*****

Ќай жаста дене тәрбиесімен ш±ѓылдануѓа тыйым салынады

A)  кеуделік   

B) кәрілік  

C) егде  

D)& жасќа байланысты емес 

E)пубертаттыќ

*****

Пульстіњ жие соѓуын ќалай атайды

A)& тахикардия  

B)аритмия   

C)брадикардия  

D) кардиалгия

E) миалгия

*****

Дүние жүзілік денсаулық сақтау ±йымының тұжырымы бойынша әлемде «Үшінші күй» жағдайда болатын адамдардыњ саны қанша пайыз құрайды:

A)& 75-85%

B) 65-75%

C) 80-85%

D) 60-65%

E) 50-55%

*****

СПИД-тың қоздырғышы елеулі әсер етеді:

A)ішкі секреция бездеріне  

B)& лимфоциттерге  

C)қан айналым жүйесіне  

D) асқорыту трактісіне  

E)тірек - қимыл аппаратына

*****

Нутриенттер дегеніміз, б±л:

A) белоктар, майлар, көмірсулар;  

B)витаминдер, минералды заттар, клетчатка, пектин

C)минералды заттар, витаминдер, целлюлоза; 

D)& белоктар, майлар, көмірсулар, витаминдер, минералды заттар, су

E) лигнин, клетчатка, гемицеллюлоза

*****

Жыныстық қатынастар арқылы берілген  аурулар:

A) туберкулез, бруцеллез   

B)& хламидиоз, герпес инфекциясы     

C) дизентерия, холера      

D) дифтерия, аденовирустық инфекция

E) токсикоинфекция, ботулизм

*****

Валеология ғылымның қай саласына жатады:

A) медицина

B) педагогика  

C) психология  

D) Дене мѓдениетініњ ілімімен әдістемесі 

E)& интегративті

*****

Денсаулықты қалыптастыратын негізгі фактор:

A) тұқымқуалаушылық 

B) жынысы және жасы 

C)& өмір салты  

D) қоршаған ортаның жағдайы  

E) медицина жағынан сауаттылығы

*****

Организмнің қартаюын зерттейтін ғылым қалай аталады:

A)эндокринология

B)& геронтология

C) деонтология

D) гериатрия

E) педиатрия

*****

Пульстің  cирек соѓуы аталады:

A) тахикардия

B)& брадикардия     

C)  аритмия   

D) кардиалгия

E) миалгия

*****

Организмде витаминдердің жетіспеушілігі қалай аталады:

A)дистрофия  

B) астения  

C)& гиповитаминоз  

D) гипервитаминоз      

E) гиподинамия

*****

Гиподинамия дегеніміз, б±л:

A)көздің алыстан көрмеушілігі  

B) тыныс алудың бұзылуы  

C)& қимыл – қозғалыстың тапшылығы  

D) жүйке жүйесінің бұзылуы

E) пульстің жие соғуы

*****

Берілген факторлардың ішінде қайсысы физиологиялық сипаттағы факторға жатады:

A) Жасы, денсаулық жағдайы, жарықтану  деңгейі

B) Жынысы, ауаның ылғалдығы

C)& Жасы, жынысы, денсаулық жағдайы

D) Көңіл күйі, жасы, жынысы

E) Жасы, денсаулық жағдайы, көңіл күйі

*****

Д‰ние ж‰зілік денсаулыќ саќтау ±жымыныњ т±жырымы бойынша ѓлемде «‡шінші к‰й» жаѓдайда болатын адамдар ќанша % ќ±райды:

A)& 75-85%

B) 65-75%

C) 80-85%

D) 60-65%

E) 50-55%

*****

Кµњіл-к‰йдіњ болмауы, т±раќсыздыќ,  тез шаршаѓыштыќ, терініњ ќ±рѓауы, бастыњ ауруы осы шаѓымдар неніњ белгісі: 

A) Гипонониялыќ аурудыњ

B) Гипертониялыќ аурудыњ

C) Эндокринді ж‰йеніњ ауруы

D) Асќорыту ж‰йеніњ ауруы

E)& «Үшінші к‰й»-діњ

*****

Балалар ұжымдарында денсаулық жағдайын бағалау тікелей және жанама көрсеткіштер бойынша жүргізіледі. Денсаулықтың тікелей көрсеткіштеріне қайсысы жатады:

A)& Денсаулық көрсеткіші, дене дамуы

B) Дерттік кµрсеткіштер

C) Сырқаттану

D) Жарақаттану деңгейі

E) Өлім

*****

Шањды басу үшін қандай шаралар негізгі болып саналады:

A)& техникалық

B) санитарлы – техникалық

C) медицина – профилактикалық

D) әкімшілік

E) профилактикалық

*****

Жарыќќа ќойылатын негізгі гигиеналыќ талап:

A) кµзге ѓсер етпеуі

B)& жарыќтыњ жеткілікті жѓне тегіс т‰суі

C) т‰скен жарыќтыњ шаѓылыспауы

D) жасанды жарық өзінің спектіріне  байланысты табиғи жарыққа сәкес болуы

E) келтірілгендердіњ бѓріде кіреді

*****

Шаршау, қажу деген ұғымның анықтамасы:

A) ми қыртысының шамадан тыс тежелу себебінен  кәсіптік динамикалық стереотиптің бұзылуы

B) шамадан тыс жұмыс істегеннің  нәтижесінде организмнің патологиялық  жағдайда болуы

C)& белгілі бір жұмыс атқаруына  байланысты  жұмыс қабілетіліктің уақытша  төмендеуі

D) белгілі бір жұмыс атқаруына  байланысты  жұмыс қабілетіліктің   төмендеуі

E) жұмыс істегеннің  нәтижесінде организмнің патологиялық  жағдайда болуы

*****

Мектеп парталары оќушылардыњ ќай дене бітіміне сай болуы ќажет:

A)& бойы мен салмаѓына

B) дененіњ ±зынша жѓне кµлденен кµрсеткіштеріне

C) аќыл-ой ќабілетіне

D) дененіњ ќимыл-ќозѓалысына

E) аќыл-ой ќабілеті мен дененіњ ќимыл ќозѓалысына

*****

¤сімдіктер арќылы денсаулыќты саќтау, ныѓайту ќалпына келтіру ‰шін  ќолданылатын ѓдіс ќалай аталады:

A)ароматерапия

B) гомеопатия

C)& фитопрофилактика, фитотерапия

D) вокалотерапия

E) фотосинтез

*****

Ауаның температурасы жоғары деңгейде болғанда тері  арқылы организм  қандай элементтерден айырылады:

A) белоктардан, майлардан, көмірсулардан

B) майлардан, тұздардан, витаминдерден

C) көмірсулардан, белоктардан, витаминдерден

D)& тұздардан, витаминдерден, судан

E) майлардан, тұздардан, көмірсулардан

*****

Эустресс ќандай стресске жатады:

A) жаѓымсыз

B) жасанды

C) табиғи

D) жергілікті

E)& жаѓымды

*****

Шаңнын қандай физикалық қасиеті адам организмі үшін қауыпты

A) электрозарядтығы

B) формасы

C) меншікті салмағы

D)& дисперстігі

E) жалпы салмағы

*****

Дистресс ќандай стреске жатады:

A)& жаѓымсыз

B) жасанды

C) табиғи

D) жергілікті

E) жаѓымды

*****

Қоғамдық ғимараттарда жарыќтандырудыњ ќай т‰рі ќолайлы болып келеді:

A) қыздыру лампалары

B) неон лампалары

C)& люминесценттік лампалары

D) вольфрамдыќ лампалары

E) жалпы лампалар

*****

Қандай витаминдер  суда еритін топқа жатады:

A) А, Д, Е

B)& С, В

C) Д, А,С

D) В, Д, А

E) А, Е, В

*****

Қандай витаминдер майда  еритін топқа жатады:

A)& А, Д, Е

B) С, В

C) Д, А,С

D) В, Д, А

E) С, А, Д

*****

Стресс жие ќайталанса адам ќандай ауруѓа шалдыѓуы мүмкін:

A) асќорыту

B)& психикалыќ - соматикалыќ

C) гипертониялыќ

D) эндокриндік

E) хирургиялыќ

*****

Адамға тәулігіне граммен өлшегенде көмірсудың қажеттілігі қанша болу қажет:

A) 100-200 гр

B) 200-400 гр

C)& 400-500 гр 

D) 500-700 гр

E) 800-900 гр

*****

Адамға тәулігіне граммен өлшегенде майдың қажеттілігі қанша болу қажет:

A) 20-25 гр

B) 25-40 гр

C) 40-50 гр 

D) 50-70 гр

E)& 80-100 гр

*****

Адамға тәулігіне граммен өлшегенде әр түрлі көкөністер, жеміс-жидектердің қажеттілігі қанша болу қажет:

A) 100-200 гр

B)  200-400 гр

C)& 500-700 гр

D) 700-800 гр

E) 800-900 гр

*****

Тағамдағы ақуыздардың құндылығы анықталады:

A) витаминдердің бар болуымен

B)& қанықпаған май қышқылдарының болуымен

C) ауыстырылмайтын амин қышқылдарының  боуымен

D)  антиоксиданттардың бар болуымен

E)  микроэлементтердің бар болуымен

*****

Тағамда А витаминнің жетіспеушілігі қандай ауру тудырады:

A) цинга

B) бери-бери

C) пеллагра

D)& соқыр тауық

E) анемия.

*****

Метеорологиялық жағдайды /микроклиматты/ анықтайтын  факторларды

көрсетініз:

A)& Ауаның температурасы, ылғалдығы,  қозгалысының жылдамдығы 

B) Ауаның ылгалдығы, радиотолқындар, ионизациялық сәулелену

C) Ауаның қозғалысының жылдамдығы, ионизациялық сәуленену

D) Ионизациялық сәулелену, радиотолқындар

E) Ауаның температурасы, ылғалдығы

*****

‡лкен ќалалардыњ негізгі проблемасы:                                        

A) ќалалыќ орталыќтарын ластау

B)& шу

C) мамандыќты тањдау

D) ќалдыќтарды жинау жѓне жою

E) улы т±мандар

*****

Ыстыќ  климаттыќ жаѓдайда   адамныњ  акклиматизациясына ыќпал жасайды:

A)& ¦тымды т‰рде тамаќтану

B) жењіл киім жѓне ±тымды ‰й

C) жануар белоктардыњ кµлемін тµмендету

D) капитальді т‰рде жасалѓан ‰й

E) таѓам рационында майлы азыќ-т‰ліктердіњ болуы

*****

Тµтр мезгіл тамаќтану барысында тѓулік рацион ќ‰ндылыѓы ќанша % ќ±рау ќажет:

A)& 15-25-35-25%

B) 20-30-30-20%

C) 20-40-10-20%

D) 50-50-40-30%

E) 5-15-30-40%

*****

Адамныњ рационында ет жѓне ет таѓамдары ќандай компоненттерге бай:

A)& белоктарѓа

B) белок, май, углеводтарѓа

C) белок, май, углевод, витамин, минеральды т±здарѓа

D) белок, май, витамин, минеральды т±здарѓа

E) белок, май, витаминдерге

*****

Су объектілерінде химиялық заттардың  негізгі критериялары болып саналады

A)& санитарлы-токсикологиялық

B) экологиялық

C) санитарлық

D) жалпы-санитарлық

E) технологиялық

*****

Экологиялық зерттеу аңықтайды:

A)& экологиялық факторлармен адамның денсаулығының  

     бұзулуында   этиологиялық байланыс ұсыну

B) терең зерттеу жұмыстарын талап ететін

     проблемаларды анықтау

C) аурудың дамуымен зиянды факторлардың әсер ету деңгейлерін

    байланыс ретінде ұсыну

D) жас және жыныс ерекшеліктерге зиянды факторларды  зерттеу

E) тұқым қуалаушылықты зерттеу

*****

Солтүстік, суық ауа райында адамның акклиматизациясына себеп

болады:

A) витамин С жоғары деңгейде болуы

B)& тағамның жоғары энергетикалық құндылықта болуы

C) жылы киім

D) демалу және еңбекте нақты тәртіп болу

E) күнделікте дене тәрбиесімен шұғылдану

*****

Интеллектуальдық еңбек процессін оптимизациялайтын принциптер:

A) интеллектуальдық жұмысты тәңертеңгі уақытта орындау

B) интеллектуальдық жұмыс барысында стимул ретінде шай мен кофені қолдану

C) бір келкі және жүйелі түрде жұмыс істеу

D)& белгілі кезектілікті сақтау және еңбекпен демалысты дұрыс кезектестіріп отыру

E) жұмысқа біртіндеп қірісу және жұмыстын тиімді ырғағын сақтау

*****

Адамның денсаулығына байланысты қоршаған ортаның зиянды факторлары  бөленеді

A) экологиялық апат зонасы

B) аса қаупты экологиялық ситуация зонасы

C)& экологиялық зардаптардың зонасы

D) экологиялық кризис зонасы

E) адам өмірінің сапалы түрде төмен болу зонасы

*****

Тағамның құралымда С-витамин жоқ болғанда қандай ауруға ұшырау мүмкін:

A)& цинга

B) бери-бери

C) пеллагра

D) тауық соқырлығы

E) анемия

*****

Репродуктивтік саулық деңгейін қалыптастыратын негізгі себепшарт:

A) ерлі-зайыптылардың бір-біріне сәйкестігі

B) жыныстық қатынас мәдениеті

C) ер адам  мен әйел феномендерін түсіне білу

D)& әр жеке бастың репродуктивтік потенциалы

E) ұрықтану мен бала тууды сауатты реттей білу.

*****

Шыныќтырудыњ негізгі принципі:

A) баланыњ денсаулыѓына байланыстылыѓы

B)& ж‰йелі т‰рде шыныќтыру

C)  дененіњ дамуына байланыстылыѓы

D) жаѓымды т‰рде шыныќтыру

E) біртіндеп шыныќтыру

*****

Шыныќтыру процедуралары бµлінеді:

A) жалпы, ±тымды

B) ±тымды, ‰демелі

C) жалпы, ‰демелі

D)& жалпы жѓне жергілікті

E) жергілікті, ‰демелі

*****

Жарықтандырудың өлшем бірлігі

A)& люкс 

B)  нит

C) стильб

D) люмен

E) ватт

*****

Жоғары   жүйке   жүйесінің  түрін   калыптастырушы процесстер:

A) шартты тітіркеністердің пайда болу және бекітілу ерекшеліктері

B) шарты тітіркеністердің жиілігі

C)& қозу мен тежеу процестерінің күші, тендестігі және жылжымалылығы

D) биологиялық және әлеуметтік мотивация

E) ағзаға әсер етуші факторларды ажырату процестері

*****

Медициналық валеологияның зерттеу мақсаты:

A) дәстүрлі емес медицина әдістерін ғылыми тұрғыдан дәлелдеу

B)& әр адамды денсаулығын сақауға қажетті мәліметтермен  қамтамасыз ету

C) адам ағзасының физиологиялық тіршілік зандылықтарын зерттеу

D) ауруларды анықтау және емдеу тәсілдерін жетілдіру

E) өзін-өзі емдеу принциптеріне үйрету

*****

Психологиялық валеологияның зерттеу мақсаты:

A) психика, оның айқындалу және даму зандылықтары

B) жеке адам   касиеттері мен   қажеттіліктерінің қалыптасу механизмдері

C) жеке адамның психикалық қасиеттері мен психикалық күйлері

D) психикалық процестер мен адам психикасын реттеу тәсілдері

E)& медициналық, биологиялық білімді психологизациялау   проблемалары

*****

Денсаулық өмір сүру салтына қаншалықгы байланысты:

A) 10%

B) 20%

C)& 50%

D) 100%

E) байланысты емес

*****

Стрестік жағдайларда туындайтын организмнің қорғаныш реакцияларының жиынтығы қалай аталады:

A) Ресинтез

B) Лабильдік

C) Қозғыштық

D)& Адаптациялық синдром

E) Реакция

*****

Иммунитеттің анықтамасы:

A)& ағзаның жұқпалы және жұқпалы емес ауруларға қарсы тұру   қабілет

B) кез-келген бөгде заттан ағзаны қорғау қабілеті

C) ағзаның бүлшық ет жұмысына төзімділігі

D) стресс-әсерлерге қарсы тұра білу қабілеті

E) аллергиялық жауаптардың болмауы

*****

Денсаулық деңгейі төмен адамдарға қолайлы қимыл-қозғалыс режимі:

A) реабилитациялық

B) жалпы дене дайындығы

C)жаттықтырушы

D)& денсаулық тобы

E) спорттық жаттыгу

*****

Жакын арада ауырып түрған адамдарға қолайлы қимыл-қозғалыс режимі:

A)& реабилитациялық

B) жалпы дене дайындығы

C)жаттықтырушы

D) денсаулық тобы

E) спорттык жаттыгу

*****

Шылым түтініндегі улы газ:

A) никотин

B) кара май

C) мышьяк

D) ционид

E)& көмір қышқыл газы

*****

Тағамның кұрылымдық көрсеткішін төмендетеді:

A) кандай да болсын сақтау

B) кдндай да болсын ыстық әсері

C) қандай да болсын тасымалдау

D)& тазарту (рафинадтау)

E) ағзада қорытылу процесі

*****

Денсаулык компонеттері:

A)& Физикалык, психикалык және адамдык.

B) Жұмыс істеу кабілеті, адамгершілігі және нерв жүйесі тұрақтылығы.

C) Физиологиялык, биологиялык және әлеуметтік.

D) Адамгершілік, интелектуалдык және сексуалдык.

E) Этикалык, эстетикалык және адамгершілігіне.

*****

Денсаулыктың медициналық-демографиялык көрсеткіштері:

A) Денсаулыктың саны мен сапасы.

B) Интегралдык және парциалдык биологиялык жас.

C) Аурудың құрылымы.

D)& Ауру, өлім және орташа өмір сүру ұзактығы.

E) дене дамуының деңгейі мен үйлесімділігі.

*****

“Функционалдык кор” деген ұғым:

A) Өмір сүруінің ұзактығы.

B) Ағзадағы физикалык процесстің карқындылығы.

C) Ағзадағы энергетикалык және пластикалык процесстердің карқындылығы.

D)& Өзінің жұмыс кабілеттілігін арттыратын организмнің жасырынды мүмкіндектері.

E) Дене дамуының денгейі.

*****

Балалар мен жасөспірімдердің ұжымдарында денсаулық жағдайларын анализдеу тәсілдері:

A) ұзак және жиі ауыратын адамдардың пайызы.

B) Денсаулык индексі-калыпты дамудың пайызы.

C) Денсаулык индексі-инфекциялык аурулар.

D) Денсаулык топтарға бөлу.

E)& Жалпы ауру ,денсаулык индексі, ұзак және жиі ауыратын балалардың пайызы, аурудың таралуы мен құрылымы, балалардың қалыпты дамудын пайызы.

*****

Ауру туралы мәліметтерді алады:

A) Лабораториялык және клиникалык мәліметтер аркылы.

B) Рентген көрсеткіштер, антропометриякалык зерттеулер.

C)& Дәрігерге көріну жиілігінің анализі және жалпы медициналык тексеріс, көрсеткіштерін анықтау.

D) Дәрігерге көріну жиілігі.

E) Жалпы медициналык тексеріс көрсеткіштері

*****

Адамның денесінің қолайлы жағдайының интегралдык көрсеткіші:

A)& Физикалык жұмыс кабілеті.

B) Физикалык дамуының қабілеті мен үйлесімділігі.

C) Бұлшық еттің күші мен төзімділігі.

D) Жылдам және координациялық қозғалысы.

E) Икемділік және жылдамдық-күштік төзімділігі.

*****

Адамның психикалық қолайлы жағдайының интегралдық көрсеткіші:

A) Интелектуалдык деңгей.

B)& Психо-эмоционалды оқиғаларының қабілетін барабар бағалау.

C) Жұмыс қабілетінің кәсіптілігі.

D) Дені сау тұқым куалаушылык.

E) Күнделікті оқиғаларға еліктеу.

*****

Адамның әлеуметтік қолайлы интегралдык көрсеткіші:

A)& Адамың әлеуметтік қанағаттану деңгейі.

B) Әлеуметті- экономикалык коғамдык даму денгейі.

C) Жанұя мен ұжымның қарым-қатынасы.

D) Саяси-әлеуметтік белсенділігі.

E) Адамның қолайлы материалды деңгейі.

*****

Денсаулыктың сапалық көрсеткіші:

A) Гомеостаздық динамикалық көрсеткіші.

B) өмір ұзактылығының белсенділігі.

C)& Агзаның функционалдық жүйесінің резервтік қуатының қосындысы.

D) Иммундык жүйенің динамикалық көрсеткіші.

E) Гуморалдық жүйенің динамикалық көрсеткіші.

*****

Денсаулыктың сапалы көрсеткіші:

A)& Орташа өмір сүрудің белсенділігі.

B) Физикалык жұмыс қабіилетінің денгейі.

C) Адамның репродуктивтік кызметі.

D) Физикалык жүктемелерге тұрактылық.

E) Өмірдің сапасы мен денгейі.

*****

Денсаулыкты калыптастырушы негізгі фактор:

A) Тұкым- куалаушылык.

B) Жынысы мен жасы.

C)& Өмір салты.

D) Адамның мамандығы.

E) Медициналық сауаттылығы.

*****

«Денсаулыктың саны» деген түсінік:

A)& Ағзаның қор қуатының қосындылары.

B) Гомеопатиялық көрсеткіштер.

C) Аурудың даму кезеңі.

D) Жеке адамның жүрек -тамыр жиілігі мен артериялык кысымының көрсеткіштері.

E) Дене жүктемесінен кейінгі жүрек-тамыр жиілігі мен артериялык кысымының     калыпка келу жылдамдығы.

*****

Үшінші жағдайдағы ағзаның бейімделу реакциясының ерекшеліктері:

A) Физиологиялык реакцияның қалпы.

B)& Бейімделу механизмінің қиналуы.

C) Канағаттанғысыз реакция.

D) Бейімделудің бұзылуы.

E) Ерекшелектері жоқ.

*****

«Үшінші күй» жағдайы кандай топка жатады:

A) Саутопка.

B) Ауру топка.

C)& Кауіпті.

D) Уакытша жұмыссыз тобына.

E) Кемтар тобына.

*****

Кауып-қатерге бейім топка жаткызылады:

A)& Барлык темекі шегушілер, шеккен темекінің санына карамай.

B) 1 кораптан артык шегушілер.

C) 1 корапты 1 күнде шегетіндер.

D) 1 корапка дейін шегетіндер.

E) Темекінің күшті түрлерін шегушілер.

*****

Қалыпты кан кысымның систолық көрсеткіші қанша болу қажет:

A) 90-100 мм сн. бағ.

B) 100-120 мм сн. бағ.

C)& 120-129 мм сн. бағ.

D) 140 - тан жоғары.

E) 160 - тан жоғары.

*****

Денсаулықтың қорын көтеретін нақты механизм:

A)& Спортпен және дене мәдениетімен шұғылдану.

B) Еңбек пен демалудың тәртібі.

C) Медициналық белсенділігі.

D) Жеке бастың гигиенасы.

E) Коғамдық саяси белсенділік.

*****

Атеросклероз ауруының пайда болуының негізгі себептері:

A)& Қандағы холестириннің жоғары деңгейде болуы.

B) Қандағы холестириннің төменгі деңгейде болуы.

C) Қандағы қанттың жоғарғы деңгейде болуы.

D) Қандағы канттың төменгі деңгейде болуы.

E) Артериалдық гипертония.

*****

Дене шынықтыру жаттығулары қандай ағзаларға және жүйелерге әсер етеді:

A) Бұлшық етке.

B) Сүйекке.

C) Жүрек-тамыр жүйеге.

D) Тыныс алу жүйесіне.

E)& Жалпы организмге.

*****

Бастауыш сыныптағы балаларға қандай шынықтыру жаттығулары және спорт түрлерімен айналысуға тиым салынады:

A)& Бір қалыпты қозғалыстар және күшпен жасалатын жаттығулар

B) Жүру

C) Жүгіру

D) өрмелеу

E) Мәнерлеп сырғанау

*****

Салауатты өмір салтының негізгі компонентері:

A) Дене жаттығуларының жүйелендірілген сабағы

B)& Медициналық  сауаттылығы және белсенділігі, зиянды әдеттердің болмауы

C) Дене мәдениеті және спорт сабағы, қалыпты тамақтану тәртібі

D) Белсенді қозғалыс, әлеуметтік политикалық белсенділік және өз денсаулығын жоғары бағалау

E) Тұрмыстық белсенділік, оптималдық, тамақтану, тәртібі зиянды әдеттердің болмауы

*****

Дене көрсеткіштерін өлшеу тәсілі:

A) Инструментальдық әдіс

B) Физиологиялық әдіс

C)& Физиометриялық әдіс

D) Медициналық статистика

E) Антропометрия

*****

Салауатты өмір салтын калыптастырудың басты құрамы:

A)& Адамның өз денсаулығын білімді калыптастыруға үйрету

B) Халықтың медициналық білімін тереңдету

C) Денсаулыққа зиянды факторларды кеңінен жарнамалау

D) Табиғат күшін дұрыс пайдалануға адамды үйрету

E) Адамды қозғалысқа талпындыруға тәрбиелеу және қалыптастыру

*****

Есірткі заттар дегеніміз:

A)& Нерв жүйесін алдымен қоздыратын, одан сон тежейтін заттар

B) Нерв жүйесін тежейтін заттар

C) Жүрек соғуын жиілететін заттар

D) Бүйрек жұмысын арттыратын заттар

E) Есту әрекетін бұзатын заттар

*****

Адам организмі кызметтеріне никотиннің қандай кері әсерлерін білесіздер:

A) Көру жане қимыл-қозғалысына.

B) Қимыл-қозғалыс және ішкі секреция бездеріне.

C)& Тыныс алу жане жүрек-қан тамырына.

D) Зәр шығару және қан жасалынатын қызметтеріне.

E) Ішкі секреция бездері және ішек-қарын жүйе қызметтеріне.

*****

14. Адам ағзасының қызметтеріне алкогольдің қандай кері әсерлерін білесіздер:

A)& Орталык жүйке жүйесіне.

B) Бұлшық ет-сүйек жүйесіне.

C) Өкпеге.

D) Көру-есту ағзаларына.

E) Ішкі секреция бездеріне.

*****

Наркотиктер адам организмінің   қай кызметтеріне ең көп әсер етеді:

A)& Психикалық.

B) Көру.

C) Қан жасалынатын.

D) Жынысына.

E) Қозғалысына

*****

Денсаулыкты калыптастырушы негізгі фактор:

A) Тұкым- куалаушылык.

B) Жынысы мен жасы.

C)& Өмір салты.

D) Адамның мамандығы.

E) Медициналық сауаттылығы.

*****

Атмосферадағы көмір қышқыл газының жоғары деңгейде болуының нәтижесі:

A)  Озон шұңқырлары

B) Радиацияның жоғарғы деңгейде болуы

C)& Парник эффектісі

D) Азоттың жоғарғы деңгейде болуы

E) Оттегіннің жтіспеушілігі

*****

Атмосферадағы озон қабатының маңыздылығы:

A) Жылу сәулелігі

B)& Ультра кулгін сәулелерді үстайды

C) Ауаның тығыздығын анықтайды

D) Атмосфералык қысымды тұрақтайды

E) Азотты реттейді

*****

Экологиялық  апатының мысалын келтіріңіз

A) Жапон теңізі

B) Қьізыл теңізі

C)& Арал теңізі

D) Каспий теңізі

E) Балқаш  көлі

*****

Өндірістік шу организмнің қай жуйесіне әсер етеді

A) Журек-қан тамыр жүйесі

B) Тыныс алу жүйесі

C)& Жүйке жүйесі

D) Асқорыту жүйесі

E)  Зәр шығару жүйесі

*****

Су аркылы берілетін жұқпалы ауру:

A) Қызылша

B) Безгек ауруы

C) Туберкулез

D)& Тырысқақ

E) Бруцелез

*****

Автокөліктердің түтінің құрамында кездесетін газ, организмге зиянды зат:

A) Азот

B) Диоксид

C)& Бензперил

D) Аммиак

E)  карбонат

*****

Шаң ұзақ уақытта организмге әсер етсе  адам қандай ауруға

шалдығуы мүмкін:

A) Нерв жуйесінің зақымдануы

B) Психикалық

C)& Аллергиялық

D) Журек- қан тамыр ауруы

E) Тірек-қимыл

*****

Ауа райына сезгіш адамдарды қалай атайды:

A) гомеопаттар

B)& метиопаттар

C) психопаттар

D) изоляттар

E) геропаттар

*****

Адамның өмірінің үзақтығы қандай фактірге байланысты:

A) Организмде физиологиялық және биохимиялық процестерге

B) Генетикалық бағдарламаға

C)& Қоршаған орта және әлеуметтік фактор

D) Қоршаған ортаға

E)  Жан-үяға

*****

Мүхиттердің ластауының негізгі себептері:

A) Мүңай және вулкан кулі

B) Мүңай және радионуклеидтер

C)& Мүңай және аэрозольдер

D) Пестицидтер

E) Ауыр металдар жэне аэрозольдер.

*****

 «‡шінші к‰й»-дің анықтамасы

A) Организмніњ ауруға қарсы тұру қабілеттілігі

B)& Ағзаның ерекше бейімделу т‰рі, саулыќ пен ауру арасындаѓы шекаралыќ к‰й

C) Науқас  адамды стационарда емдейтін ѓдіс

D) Жұқпалы және жұқпалы емес ауруларѓа ќарсы т±ру ќабілеттілік

E) Организмніњ реактивтілігі, т±раќтылыѓы

*****

Келтірілген  факторлардыњ ішінде ќайсысы денсаулыќќа аса кµп зиян келтіреді

A) экология

B)& µмір салты  

C) білім  

D) денсаулыќ саќтау ±жымдарыныњ жаѓдайы 

E) генетикалыќ  фактор

*****

Стресс гормонын белгілењіз:

A)& адреналин, норадреналин

B)тироксин, трийодтиронин

C) эстрогендер

D) андрогендер

E)инсулин, глюкагон

*****

Ќай жаста дене тәрбиесімен ш±ѓылдануѓа тыйым салынады

A)  кеуделік   

B) кәрілік  

C) егде  

D)& жасќа байланысты емес 

E)пубертаттыќ

*****

Пульстіњ жие соѓуын ќалай атайды

A)& тахикардия  

B)аритмия   

C)брадикардия  

D) кардиалгия

E) миалгия

*****

Дүние жүзілік денсаулық сақтау ±йымының тұжырымы бойынша әлемде «Үшінші күй» жағдайда болатын адамдардыњ саны қанша пайыз құрайды:

A)& 75-85%

B) 65-75%

C) 80-85%

D) 60-65%

E) 50-55%

*****

СПИД-тың қоздырғышы елеулі әсер етеді:

A)ішкі секреция бездеріне  

B)& лимфоциттерге  

C)қан айналым жүйесіне  

D) асқорыту трактісіне  

E)тірек - қимыл аппаратына

*****

Нутриенттер дегеніміз, б±л:

A) белоктар, майлар, көмірсулар;  

B)витаминдер, минералды заттар, клетчатка, пектин

C)минералды заттар, витаминдер, целлюлоза; 

D)& белоктар, майлар, көмірсулар, витаминдер, минералды заттар, су

E) лигнин, клетчатка, гемицеллюлоза

*****

Жыныстық қатынастар арқылы берілген  аурулар:

A) туберкулез, бруцеллез   

B)& хламидиоз, герпес инфекциясы      

C) дизентерия, холера      

D) дифтерия, аденовирустық инфекция

E) токсикоинфекция, ботулизм

*****

Валеология ғылымның қай саласына жатады:

A) медицина

B) педагогика  

C) психология  

D) Дене мѓдениетініњ ілімімен әдістемесі 

E)& интегративті

*****

Денсаулықты қалыптастыратын негізгі фактор:

A) тұқымқуалаушылық 

B) жынысы және жасы 

C)& өмір салты  

D) қоршаған ортаның жағдайы  

E) медицина жағынан сауаттылығы

*****

Организмнің қартаюын зерттейтін ғылым қалай аталады:

A)эндокринология

B)& геронтология

C) деонтология

D) гериатрия

E) педиатрия

*****

Пульстің  cирек соѓуы аталады:

A) тахикардия

B)& брадикардия     

C)  аритмия   

D) кардиалгия

E) миалгия

*****

Организмде витаминдердің жетіспеушілігі қалай аталады:

A)дистрофия  

B) астения  

C)& гиповитаминоз  

D) гипервитаминоз      

E) гиподинамия

*****

Гиподинамия дегеніміз, б±л:

A)көздің алыстан көрмеушілігі  

B) тыныс алудың бұзылуы  

C)& қимыл – қозғалыстың тапшылығы  

D) жүйке жүйесінің бұзылуы

E) пульстің жие соғуы

*****

Берілген факторлардың ішінде қайсысы физиологиялық сипаттағы факторға жатады:

A) Жасы, денсаулық жағдайы, жарықтану  деңгейі

B) Жынысы, ауаның ылғалдығы

C)& Жасы, жынысы, денсаулық жағдайы

D) Көңіл күйі, жасы, жынысы

E) Жасы, денсаулық жағдайы, көңіл күйі

*****

Д‰ние ж‰зілік денсаулыќ саќтау ±жымыныњ т±жырымы бойынша ѓлемде «‡шінші к‰й» жаѓдайда болатын адамдар ќанша % ќ±райды:

A)& 75-85%

B) 65-75%

C) 80-85%

D) 60-65%

E) 50-55%

*****

Кµњіл-к‰йдіњ болмауы, т±раќсыздыќ,  тез шаршаѓыштыќ, терініњ ќ±рѓауы, бастыњ ауруы осы шаѓымдар неніњ белгісі: 

A) Гипонониялыќ аурудыњ

B) Гипертониялыќ аурудыњ

C) Эндокринді ж‰йеніњ ауруы

D) Асќорыту ж‰йеніњ ауруы

E)& «Үшінші к‰й»-діњ

*****

Балалар ұжымдарында денсаулық жағдайын бағалау тікелей және жанама көрсеткіштер бойынша жүргізіледі. Денсаулықтың тікелей көрсеткіштеріне қайсысы жатады:

A)& Денсаулық көрсеткіші, дене дамуы

B) Дерттік кµрсеткіштер

C) Сырқаттану

D) Жарақаттану деңгейі

E) Өлім

*****

Шањды басу үшін қандай шаралар негізгі болып саналады:

A)& техникалық

B) санитарлы – техникалық

C) медицина – профилактикалық

D) әкімшілік

E) профилактикалық

*****

Жарыќќа ќойылатын негізгі гигиеналыќ талап:

A) кµзге ѓсер етпеуі

B)& жарыќтыњ жеткілікті жѓне тегіс т‰суі

C) т‰скен жарыќтыњ шаѓылыспауы

D) жасанды жарық өзінің спектіріне  байланысты табиғи жарыққа сәкес болуы

E) келтірілгендердіњ бѓріде кіреді

*****

Шаршау, қажу деген ұғымның анықтамасы:

A) ми қыртысының шамадан тыс тежелу себебінен  кәсіптік динамикалық стереотиптің бұзылуы

B) шамадан тыс жұмыс істегеннің  нәтижесінде организмнің патологиялық  жағдайда болуы

C)& белгілі бір жұмыс атқаруына  байланысты  жұмыс қабілетіліктің уақытша  төмендеуі

D) белгілі бір жұмыс атқаруына  байланысты  жұмыс қабілетіліктің   төмендеуі

E) жұмыс істегеннің  нәтижесінде организмнің патологиялық  жағдайда болуы

*****

Мектеп парталары оќушылардыњ ќай дене бітіміне сай болуы ќажет:

A)& бойы мен салмаѓына

B) дененіњ ±зынша жѓне кµлденен кµрсеткіштеріне

C) аќыл-ой ќабілетіне

D) дененіњ ќимыл-ќозѓалысына

E) аќыл-ой ќабілеті мен дененіњ ќимыл ќозѓалысына

*****

¤сімдіктер арќылы денсаулыќты саќтау, ныѓайту ќалпына келтіру ‰шін  ќолданылатын ѓдіс ќалай аталады:

A)ароматерапия

B) гомеопатия

C)& фитопрофилактика, фитотерапия

D) вокалотерапия

E) фотосинтез

*****

Ауаның температурасы жоғары деңгейде болғанда тері  арқылы организм  қандай элементтерден айырылады:

A) белоктардан, майлардан, көмірсулардан

B) майлардан, тұздардан, витаминдерден

C) көмірсулардан, белоктардан, витаминдерден

D)& тұздардан, витаминдерден, судан

E) майлардан, тұздардан, көмірсулардан

*****

Эустресс ќандай стресске жатады:

A) жаѓымсыз

B) жасанды

C) табиғи

D) жергілікті

E)& жаѓымды

*****

Шаңнын қандай физикалық қасиеті адам организмі үшін қауыпты

A) электрозарядтығы

B) формасы

C) меншікті салмағы

D)& дисперстігі

E) жалпы салмағы

*****

Дистресс ќандай стреске жатады:

A)& жаѓымсыз

B) жасанды

C) табиғи

D) жергілікті

E) жаѓымды

*****

Қоғамдық ғимараттарда жарыќтандырудыњ ќай т‰рі ќолайлы болып келеді:

A) қыздыру лампалары

B) неон лампалары

C)& люминесценттік лампалары

D) вольфрамдыќ лампалары

E) жалпы лампалар

*****

Қандай витаминдер  суда еритін топқа жатады:

A) А, Д, Е

B)& С, В

C) Д, А,С

D) В, Д, А

E) А, Е, В

*****

Қандай витаминдер майда  еритін топқа жатады:

A)& А, Д, Е

B) С, В

C) Д, А,С

D) В, Д, А

E) С, А, Д

*****

Стресс жие ќайталанса адам ќандай ауруѓа шалдыѓуы мүмкін:

A) асќорыту

B)& психикалыќ - соматикалыќ

C) гипертониялыќ

D) эндокриндік

E) хирургиялыќ

*****

Адамға тәулігіне граммен өлшегенде көмірсудың қажеттілігі қанша болу қажет:

A) 100-200 гр

B) 200-400 гр

C)& 400-500 гр 

D) 500-700 гр

E) 800-900 гр

*****

Адамға тәулігіне граммен өлшегенде майдың қажеттілігі қанша болу қажет:

A) 20-25 гр

B) 25-40 гр

C) 40-50 гр 

D) 50-70 гр

E)& 80-100 гр

*****

Адамға тәулігіне граммен өлшегенде әр түрлі көкөністер, жеміс-жидектердің қажеттілігі қанша болу қажет:

A) 100-200 гр

B)  200-400 гр

C)& 500-700 гр

D) 700-800 гр

E) 800-900 гр

*****

Тағамдағы ақуыздардың құндылығы анықталады:

A) витаминдердің бар болуымен

B)& қанықпаған май қышқылдарының болуымен

C) ауыстырылмайтын амин қышқылдарының  боуымен

D)  антиоксиданттардың бар болуымен

E)  микроэлементтердің бар болуымен

*****

Тағамда А витаминнің жетіспеушілігі қандай ауру тудырады:

A) цинга

B) бери-бери

C) пеллагра

D)& соқыр тауық

E) анемия.

*****

Метеорологиялық жағдайды /микроклиматты/ анықтайтын  факторларды

көрсетініз:

A)& Ауаның температурасы, ылғалдығы,  қозгалысының жылдамдығы 

B) Ауаның ылгалдығы, радиотолқындар, ионизациялық сәулелену

C) Ауаның қозғалысының жылдамдығы, ионизациялық сәуленену

D) Ионизациялық сәулелену, радиотолқындар

E) Ауаның температурасы, ылғалдығы

*****

‡лкен ќалалардыњ негізгі проблемасы:                                        

A) ќалалыќ орталыќтарын ластау

B)& шу

C) мамандыќты тањдау

D) ќалдыќтарды жинау жѓне жою

E) улы т±мандар

*****

Ыстыќ  климаттыќ жаѓдайда   адамныњ  акклиматизациясына ыќпал жасайды:

A)& ¦тымды т‰рде тамаќтану

B) жењіл киім жѓне ±тымды ‰й

C) жануар белоктардыњ кµлемін тµмендету

D) капитальді т‰рде жасалѓан ‰й

E) таѓам рационында майлы азыќ-т‰ліктердіњ болуы

*****

Тµтр мезгіл тамаќтану барысында тѓулік рацион ќ‰ндылыѓы ќанша % ќ±рау ќажет:

A)& 15-25-35-25%

B) 20-30-30-20%

C) 20-40-10-20%

D) 50-50-40-30%

E) 5-15-30-40%

*****

Адамныњ рационында ет жѓне ет таѓамдары ќандай компоненттерге бай:

A)& белоктарѓа

B) белок, май, углеводтарѓа

C) белок, май, углевод, витамин, минеральды т±здарѓа

D) белок, май, витамин, минеральды т±здарѓа

E) белок, май, витаминдерге

*****

Су объектілерінде химиялық заттардың  негізгі критериялары болып саналады

A)& санитарлы-токсикологиялық

B) экологиялық

C) санитарлық

D) жалпы-санитарлық

E) технологиялық

*****

Экологиялық зерттеу аңықтайды:

A)& экологиялық факторлармен адамның денсаулығының  

     бұзулуында   этиологиялық байланыс ұсыну

B) терең зерттеу жұмыстарын талап ететін

     проблемаларды анықтау

C) аурудың дамуымен зиянды факторлардың әсер ету деңгейлерін

    байланыс ретінде ұсыну

D) жас және жыныс ерекшеліктерге зиянды факторларды  зерттеу

E) тұқым қуалаушылықты зерттеу

*****

Солтүстік, суық ауа райында адамның акклиматизациясына себеп

болады:

A) витамин С жоғары деңгейде болуы

B)& тағамның жоғары энергетикалық құндылықта болуы

C) жылы киім

D) демалу және еңбекте нақты тәртіп болу

E) күнделікте дене тәрбиесімен шұғылдану

*****

Интеллектуальдық еңбек процессін оптимизациялайтын принциптер:

A) интеллектуальдық жұмысты тәңертеңгі уақытта орындау

B) интеллектуальдық жұмыс барысында стимул ретінде шай мен кофені қолдану

C) бір келкі және жүйелі түрде жұмыс істеу

D)& белгілі кезектілікті сақтау және еңбекпен демалысты дұрыс кезектестіріп отыру

E) жұмысқа біртіндеп қірісу және жұмыстын тиімді ырғағын сақтау

*****

Адамның денсаулығына байланысты қоршаған ортаның зиянды факторлары  бөленеді

A) экологиялық апат зонасы

B) аса қаупты экологиялық ситуация зонасы

C)& экологиялық зардаптардың зонасы

D) экологиялық кризис зонасы

E) адам өмірінің сапалы түрде төмен болу зонасы

*****

Тағамның құралымда С-витамин жоқ болғанда қандай ауруға ұшырау мүмкін:

A)& цинга

B) бери-бери

C) пеллагра

D) тауық соқырлығы

E) анемия

*****

Репродуктивтік саулық деңгейін қалыптастыратын негізгі себепшарт:

A) ерлі-зайыптылардың бір-біріне сәйкестігі

B) жыныстық қатынас мәдениеті

C) ер адам  мен әйел феномендерін түсіне білу

D)& әр жеке бастың репродуктивтік потенциалы

E) ұрықтану мен бала тууды сауатты реттей білу.

*****

Шыныќтырудыњ негізгі принципі:

A) баланыњ денсаулыѓына байланыстылыѓы

B)& ж‰йелі т‰рде шыныќтыру

C)  дененіњ дамуына байланыстылыѓы

D) жаѓымды т‰рде шыныќтыру

E) біртіндеп шыныќтыру

*****